Włości Użwenty, położone nad rzeką Windawą, w odległości czterdziestu kilku kilometrów na południowy zachód od Szawli, przez kilka stuleci były własnością wielkich książąt litewskich, a na przełomie XV i XVI wieku należały do wielkiego księcia litewskiego i króla Polski, Zygmunta Starego (1467-1548). Wokół dworskiej siedziby zarządców książęcego majątku rozwijało się powoli miasteczko. Zostało ono zniszczone podczas wojen północnych przez wojsko szwedzkie. Dwór jednak zachował się i odpoczywał w nim król Szwecji, Karol XII, gdy prowadził swoją armię na Moskwę podczas trzeciej wojny północnej.
|
Budynek dworski |
W 1820 roku dobra użwentskie stały się własnością księcia Franciszka Druckiego Lubeckiego (1779-1846) herbu Druck, ministra skarbu Królestwa Polskiego w latach 1821-1830, od którego w początkach lat 40. XIX wieku wydzierżawił je Ludwik Andrzej Grąbczewski (1819-1881) z Grąbczewa Małego herbu Nałęcz, żonaty z Emilią Bohuszówną. Ich synem był słynny podróżnik-odkrywca, topograf i etnograf, badacz Azji Środkowej, Bronisław Grąbczewski (1855-1926). Służąc w stopniu generała lejtnanta w armii carskiej, kierował ekspedycjami naukowymi w Hindukuszu, Pamirze, Kaszgarii, Tybecie, Afganistanie. Ludwik Andrzej Grąbczewski wziął udział w Powstaniu Styczniowym, a po jego upadku został zesłany w głąb Rosji, zaś jego żona, wysiedlona ze Żmudzi, udała się wraz z dziećmi do Warszawy. W latach 1887-1898 dzierżawcami Użwent byli Stanisława i Anupras Pečkauskaitė, a właściwie Stanisława i Onufry Pieczkowscy, posiadający polskie korzenie, rodzice słynnej litewskiej pisarki, Mariji Pečkauskaitė (1877-1930), piszącej pod pseudonimem Šatrijos Ragana. Spędziła ona dziesięć młodzieńczych lat w użwentskim dworze, więc życie dworskie, jego uroki i kulturowe znaczenie nie było jej obce. Opisała je później w takich powieściach, jak "Viktute" i "Sename dvare" ("Stary dwór"). Duży wpływ na jej twórczość miał inny mieszkaniec Użwent, Povilas Višinskis (1875–1906), pisarz, reżyser teatralny i polityk, który nakłonił ją do poświęcenia się twórczości literackiej.
|
|
Marija Pečkauskaitė |
Povilas Višinskis |
W 1912 r. właścicielem użwentskich włości stał się przemysłowiec Jonas Smilgevičius (1870–1942), sygnatariusz Aktu Niepodległości Litwy. Przez 30 lat, aż do swojej śmierci, władał tym majątkiem i doprowadził go do nie byle jakiego rozkwitu.
|
Pomnik Jonasa Smilgevičiusa |
Zbudował gorzelnię i tartak, zmodernizował wodny młyn, w którym koło wodne zastąpił turbiną, co umożliwiło mu wytwarzanie energii elektrycznej nie tylko dla siebie, ale i dla mieszkańców miasteczka. Poza tym hodował dużo bydła, a tytoń uprawiał na skalę przemysłową. W jego dworze spotykali się wybitni litewscy politycy, dyplomaci, przedsiębiorcy i działacze społeczni.
|
|
Zabudowania |
gospodarcze |
Budynek dworski i zabudowania gospodarcze przetrwały II wojną światową, ale obecnie nie należą już do prywatnego właściciela. W odnowionej i przebudowanej stodole urządzono muzeum etnograficzne, w którym wyodrębniono działy poświęcone pisarce Mariji Pečkauskaitė i Jonasowi Smilgevičiusowi.
|
Dawny młyn wodny |
Dawny młyn wodny nadal produkuje energię elektryczną, a odrestaurowany park udostępniony jest wszystkim chętnym spacerowiczom.
|
Fragment parku |
|
|
Rzeźby zdobiące parkowe |
alejki |
|
Grupa przydrożnych kapliczek |
Rokrocznie w lipcu organizowane są w nim plenery malarskie i rzeźbiarskie, po których zostają rzeźby wykonane w drewnie i metalu, by zdobić parkowe ścieżki, wśród których wyróżnia się ulubiona lipowa alejka Mariji Pečkauskaitė.
|
Ulubiona alejka Mariji Pečkauskaitė |
i