Wśród lasów i łąk gminy Kotuń, 20 km na zachód od Siedlec leży wieś Chlewiska. W XIX wieku była ona kluczem majątku, w skład którego oprócz miejscowego folwarku wchodziła jeszcze sąsiednia wioska Trzemuszka oraz folwark Kownaty. W 1807 roku został w Chlewiskach zbudowany drewniany dwór, który przetrwał tylko niecałe pół wieku, gdyż nowy właściciel tego majątku, Lucjan Różański, rozebrał go mniej więcej w połowie XIX wieku i w jego miejsce wzniósł budynek parterowy, również drewniany, siedmioosiowy, przykryty gontowym dachem czterospadowym.
Dwór zbudowany przez Lucjana Różańskiego |
Przed elewacją frontową stanął portyk, którego cztery drewniane filary dźwigały trójkątny szczyt nakryty dwuspadowym daszkiem. Podobny portyk, także czterokolumnowy znalazł się przed elewacją ogrodową i pokryty został daszkiem trójspadowym.
Fragmenty elewacji | ogrodowej |
Wnętrze dworu składało się z dziesięciu pomieszczeń.
Pokoje dworskie dzisiaj |
W 1902 roku majątek chlewiski przejął Józef Felicjan Helbich (1875-1965) herbu Pikolar. Chociaż był prawnikiem (ukończył Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego), okazał się świetnym rolnikiem, a nawet ichtiologiem i hodowcą ryb. Utworzył kilka stawów rybnych, zbudował dużą oborę dla krów rasy holenderskiej i unowocześnił całe gospodarstwo. W październiku 1907 roku ożenił się z Ireną Heleną Mokijewską (1885-1950) i miał z nią dwie córki i dwóch synów. Ponieważ był również znanym działaczem społecznym, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został starostą siedleckim. W 1920 roku zrezygnował z kierowania starostwem oraz dalszego gospodarowania w Chlewiskach i przeprowadził się do rodowego majątku w Konarach, by wyciągnąć go z gospodarczej zapaści. Tymczasem parcelacją chlewiskich włości zajął się jego brat Stefan.
Pomnik Władysława Reymonta wykonany wg projektu Jerzego Necla |
Część gruntów rolnych wraz z dworem kupiła Spółka Rolna "Sparos" i sprzedała ją w 1926 roku Aurelii z Schatzschnejderów Reymontowej (1871-1944), wdowie po Władysławie Stanisławie Reymoncie (1867-1925). Wiosną 1925 roku Władysław Reymont przyjechał do Chlewisk, a ponieważ przypadł mu do gustu dwór i okolica, w której on się znajdował, postanowił kupić go. Niestety, w grudniu tegoż roku zmarł. Minęło kilka miesięcy i żona pisarza zrealizowała jego zamiar, przeznaczając na zakup część nagrody Nobla, jaką otrzymał za powieść "Chłopi" jej mąż.
Portret Aurelii i Władysława Reymontów |
Pieniądze te nie poszły na marne, bowiem pani Reymontowa, córka kupca handlującego hurtowo butami, odziedziczyła po ojcu umiejętność robienia interesów. Poza tym, mówiąc oględnie, była bardzo oszczędna. Pieniądze więc trzymały się jej i umiała wydać je w racjonalny sposób, no i czerpała zapewne odpowiednie zyski z produkcji rolnej.
Skrzydło boczne dobudowane przez Aurelię Reymontową |
Powiększyła siedzibę dworską, dobudowując do jej szczytu wschodniego skrzydło boczne, które przeznaczone zostało na kuchnię i pokoje dla służby. Uporządkowała park, nasadzając wiele drzew, ozdobnych krzewów i kwiatów oraz wytyczając nowe alejki. Zbudowała też domek dla ogrodnika, a całą posesję otoczyła nowym ogrodzeniem, z efektowną bramą w stylu podhalańskim.
W sierpniu 1939 roku, na kilka dni przed wybuchem II wojny światowej Aurelia Reymontowa sprzedała posiadłość w Chlewiskach Feliksowi Tymienickiemu, prezesowi Polskiego Towarzystwa do Handlu Węglem "Węgloblok", który pozostawał jej właścicielem przez cały okres okupacji. W 1946 roku majątek został upaństwowiony i był przekazywany różnym instytucjom, np. Naczelnej Organizacji Technicznej czy warszawskiej Akademii Medycznej. W 1981 roku dwór wraz z parkiem stał się własnością Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Siedlcach, który powołał do życia Dom Pracy Twórczej "Reymontówka", podlegający od 1999 roku siedleckiemu starostwu powiatowemu. Jego dyrektorem został Marek Błaszczyk i jest nim po dzień dzisiejszy. Dzięki niemu "Reymontówka" stała się miejscem bardzo ożywionej i różnorodnej działalności kulturalnej.
Obecny wygląd "Reymontówki" |
Od samego początku organizowane są w niej międzynarodowe plenery malarskie i rzeźbiarskie - te drugie głównie dla rzeźbiarzy ludowych. Prowadzone są warsztaty teatralne i taneczne oraz poetyckie dla dzieci i młodzieży, odbywają się przeglądy zespołów folklorystycznych, przedstawienia teatralne, koncerty muzyczne, konkursy plastyczne dla dzieci i młodzieży.
Galeria rzeźb wykonanych przez twórców ludowych |
Podczas wakacji organizowane są kolonie językowe z warsztatami artystycznymi, podczas których języka angielskiego uczą amerykańscy wolontariusze z "Global Volunteers" - międzynarodowej organizacji non-profit, zajmującej się promowaniem rozwoju społecznego i gospodarczego na świecie, a mającej swoją siedzibę w St. Pauls, w stanie Minnesota, w USA i będącej konsultantem ONZ.
Fryderyk Chopin - dzieło rzeźbiarza ludowego |
"Reymontówka", oprócz bogatej działalności kulturalnej, pełni również w pewnym sensie rolę pensjonatu, posiadając 50 miejsc hotelowych, restaurację i bar, basen kąpielowy dla dzieci, korty tenisowe. Trzymane są tutaj również konie, które można dosiadać lub zaprząc do bryczki, a zimą do sani i odbyć przejażdżkę po okolicy.